Không thể phủ nhận, lịch sử nhân loại là lịch sử chứa nhiều bạo lực. Song song với những khám phá, phát minh phục vụ đời sống hàng ngày, con người cũng phát triển chiến tranh ngày một hiện đại, tinh vi hơn.. Từ thời tiền sử đến thời cận đại, từ việc sử dụng gậy chông, nỏ tre, hòn đá rồi đến cung tên, giáo mác, hệ thống bắn tên gắn lửa.. cho tới việc chế ra thuốc súng, đạn dược, đại bác … và giờ là bom nguyên tử, bom hạt nhân, vũ khí sinh học..
Từ chiến tranh thô sơ giết vài người lẻ tẻ hay một nhóm người cho tới chiến tranh hiện đại với bom đạn tên lửa giết hàng loạt người cùng lúc, và chiến tranh kỹ thuật số, chiến tranh tàng hình có khả năng phá huỷ từ xa; con người đã đi một chặng khá dài trong quá trình phát triển về vật chất và hình thức, nhưng về nhận thức thì chưa thể gọi là văn minh. Việc giết chóc về bản chất cũng không khác mấy thời nguyên thuỷ.
Thời đồ đá, phát minh quan trọng nhất là tìm ra lửa. Lửa lúc đó như một quà tặng của Thượng Đế giúp con người xua đuổi thú dữ và chế biến thức ăn, cho con người sức mạnh để sống sót và phát triển, sinh sôi. Nhưng cũng vì sinh tồn, con người đã sớm dùng lửa để chế tạo vũ khí, không chỉ để bảo vệ cuộc sống của mình chống thú dữ, mà còn để cướp thức ăn của bộ lạc khác khi cần.
Khảo cổ học đã ghi nhận cuộc giết chóc đầu tiên giữa các bộ lạc vào khoảng 5000 năm trước công nguyên, tại Talheim (Đức). Đây có thể xem như hình thái chiến tranh đầu tiên-chiến tranh bộ tộc, với cuộc thảm sát tập thể kinh hoàng. Vào năm 1300 trước công nguyên, tại thung lũng Tollense (Đức), những dấu vết và bằng chứng khảo cổ thu được cho thấy các dấu hiệu đầu tiên của dạng chiến tranh hiện đại có tổ chức, với số lượng lên đến 4000 người từ khắp châu Âu..
Từ chiến tranh thô sơ, chiến tranh vì sinh tồn, vì miếng ăn, sinh mạng.. con người dần tiến đến các loại chiến tranh khác ngày một phức tạp. Từ con đường tơ lụa, chiến tranh thuốc phiện, chiến tranh Đông dương, chiến tranh thế giới 1-2 … ngày nay, chúng ta chứng kiến các cuộc chiến do mâu thuẫn tôn giáo, xung đột hệ tư tưởng đang diễn ra.
Con người còn giết chóc nhau đến bao giờ ? Không có chiến tranh, con người đã phải đối đầu với thiên tai, bệnh tật, tai nạn.. và nhiều vấn đề khác trong xã hội. Chiến tranh thường chỉ có lợi cho một nhóm người nào đó.. Trong khi các cuộc chiến chưa phân thắng bại, cổ phiếu các công ty cung cấp vũ khí đã tăng ầm ầm. Chúng ta nên đặt câu hỏi ở đây. Vì sao các phát minh về công nghệ kỹ thuật số, trí thông minh nhân tạo (A.I) đã tiến khá xa nhưng nó lại tập trung vào các ngành phát triển vũ khí, thiết bị quân sự nhiều hơn hẳn các ngành phục vụ đời sống con người, chả hạn như chăm sóc sức khoẻ, năng lượng sạch, nghệ thuật…?
Quyền lực luôn tập trung vào tay kẻ mạnh nên sinh ra các cuộc chạy đua vũ trang ? 
Lịch sử đã chứng kiến những cuộc đối thoại thành công tránh được bao máu đổ. Tuy nhiên, đối thoại vẫn là một công việc khó khăn của nhân loại từ ngàn đời nay. Khi đối thoại không thành, súng sẽ nổ, máu sẽ rơi…Cả thế giới đang hy vọng vào cuộc đàm phán sắp tới giữa Nga và Ucraina, hy vọng một cuộc chiến vô nghĩa sớm chấm dứt.
Nhìn lại lịch sử, các cuộc sát nhập đất đai lãnh thổ cuối cùng cũng kết thúc bằng sự phân tán tự nhiên. Từ Thành Cát Tư Hãn của Mông Cổ cho tới Alexandre Đại Đế, La Mã, rồi Napoleon, Hitler… các cuộc xâm chiếm với mục đích « thống nhất » đều kết thúc bằng việc các nước lại chia tách ra, tìm độc lập cho riêng mình. Vậy giết nhiều để làm gì ??? mọi con đường đều dẫn tới Rome đâu còn đúng nữa ?
Vài cảm nghĩ sau khi xem Origins – The journey of Humankind – Hành trình của nhân loại trên kênh National Geographic (27/2/22)
Vân Lê 