Étiquette : Họa sĩ bậc thầy

Vừa hút vừa đẩy, Frida và Diego là một cặp bí ẩn trong giới nghệ thuật.
Mối tình của Diego và Frida ở Mexico có vẻ giống như đất, như nhịp điệu 4 mùa, như những trái gió của thời tiết và văn hóa” – nhà văn J.M.G.Le Clézio từng viết. Frida Kahlo (1907-1954), nữ họa sĩ nổi tiếng với những bức tự họa không khoan nhượng, sau khi mất đã trở thành một biểu tượng (như Đức Mẹ Đồng Trinh của Guadalupe). Còn Diego Rivera , niềm tự hào của dân tộc về mảng tranh tường và tranh cổ động, sinh năm 1921 vào ngày hôm sau của cuộc cách mạng Mexico. Cả hai tạo thành một cặp bí ẩn mà lịch sử nghệ thuật phát sốt.
Chính ở Mexico, họ đã yêu nhau, căm thù nhau, lừa dối, cắt đứt, xa rời, và rồi lại tìm thấy nhau.
Đất nước 22 triệu dân này ngày nay vẫn lưu giữ những kỷ niệm về chuyện tình xôn xao của cặp đôi nghệ sĩ đặc biệt này.
La Casa Azul: căn nhà thời thơ ấu của Frida sau này Diego làm thành bảo tàng.

Trong khu dân cư cổ kính Coyoacan, phía Nam Mexico, cách đây hơn thế kỷ, cuộc sống rất ổn. Bố của Frida- một nhiếp ảnh gia người Đức, tới Mexico và dựng căn nhà nhỏ trong một khu vườn đầy hoa giấy, hoa cam và hoa xương rồng. Một thiên đường bình yên bên trong những bức tường xanh da trời, nơi đây Frida đã sinh ra, và chết.
Ban đầu cô sống một mình, sau sống với Diego, cũng là nơi đón tiếp gia đình, bạn bè , các nghệ sĩ, nhà thơ… Sau khi vợ mất, Diego đã biến căn nhà thành bảo tàng, nhưng vẫn giữ được hồn cốt của một ngôi nhà mà không bị biến thành kiểu như lăng mộ. Những kỷ niệm, từng vật nhỏ minh chứng sự hiện diện của Frida : những lá phiếu cũ kỹ, những tượng nhỏ thời kỳ tiền Colombia, ảnh, búp bê, ký họa và tranh…Không có những tác phẩm khủng ở đây, nhưng những hình ảnh nói lên tất cả . Như là bức tĩnh vật về dưa hấu, bức tranh cuối cùng của cô, khi tình trạng sức khỏe đã trở nên rất tệ. Tác phẩm của Frida kết nối với cuộc sống của cô một cách kín đáo. Một cuộc sống khó khăn nhưng không tăm tối: mẹ cô bị trầm cảm và đã phó thác cô cho một bà vú ngiện ngập, nên tới 7 tuổi cô mắc bệnh bại liệt, nguyên nhân gây ra tai nạn năm 18 tuổi khiến cô bị thủng bụng và không bao giờ có con được nữa. Phải nằm liệt giường, cô bắt đầu vẽ bằng một hệ thống gương chiếu và chiếc giá vẽ gắn vào giường, cô bắt đầu những bức chân dung tự họa đầu tiên. Tổng số cô đã vẽ khỏang 50 bức.
Những con thú bị thương, người phụ nữ trong trang phục Ấn độ, da bị cắt đôi : mỗi một hình ảnh của cô gợi tới những nỗi đau vừa từ thể xác , vừa từ cả Diego, người tình ma mị. Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại của Mexico dựng hình tượng cô vừa như một người vợ bị phản bội, vừa là một phụ nữ độc lập và quyết đóan. “Trong đời, tôi từng là nạn nhân của 2 tai nạn nghiêm trọng. Một cái là do xe búyt đâm tôi ngã. Cái kia là do Diego”- cô viết trong nhật ký của mình.

Vì lý do thể chất, Frida chỉ vẽ tranh khổ nhỏ, trái ngược với Diego thường thực hiện những tranh lớn trên nhiều bức tường ở Mexico. Năm 1921, sau 10 năm nội chiến , bộ trưởng Bộ Giáo dục đã quyết định dành những không gian công cộng cho các nghệ sĩ thể hiện sự ca ngợi với cuộc cách mạng. Diego Rivera nhanh chóng tiên phong trong công việc này. Ông bắt đầu làm việc tại San Ildefonso, trường nổi tiếng của các trí thức ở Mexico. Trong số đó, có một phụ nữ trẻ tên là Frida Kahlo, thành viên của nhóm Cachuchas, nhóm này không ngại vác cả bức tượng khổng lồ vào giảng đường lớn của học viện. Diego khi đó đang làm việc trên dự án câu chuyện ngụ ngôn về bản sắc Mexico và đạo đức cách mạng. Tác phẩm này của Diego tới nay vẫn còn ở đó. Đó là nơi mà Frida và Diego gặp nhau lần đầu tiên, mặc dù cuộc gặp gỡ định mệnh mấy năm sau mới thực sự diễn ra tại nhà của nhiếp ảnh gia Tina Modotti. Sau đó, hai người cưới nhau tháng 8 năm 1929, đám cưới giữa “một con voi và một con chim cu đất”, như cách tả của mẹ Frida. Bà luôn lo sợ về người đàn ông hơn con gái mình “20 năm, 20 kg và 20 cm” này.
Người ta vẫn rỉ tai nhau về câu chuyện của cặp đôi đặc biệt này, về những vụng trộm của Diego, những cuộc phiêu lưu đồng tính của Frida. Trong khi cả hai nghệ sĩ lại luôn ngưỡng mộ nhau. Ngay từ đầu, Diego đã khuyến khích Frida vẽ. Thú vẽ được nuôi dưỡng bởi Diego, cô thường kể về chồng mình như về một người tình, một người bạn, người cha, con trai , vị hôn phu, vũ trụ của cô…, trong khi Diego , ngược lại, chả bao giờ có cảm hứng đưa cô vào những tác phẩm của mình.

Chân dung tự họa đeo vòng cổ và một chú khỉ, vẽ năm 1938, sơn dầu trên vật liệu masonite, 40 x 30.5 cm. Ở đây, Frida được thể hiện có vẻ thản nhiên và quyết đóan giữa một thiên nhiên rất Mexico. Đôi lông mày giao nhau của cô giống như một cánh chim, thể hiện sự tự do. Chiếc vòng cổ biểu tượng cho sự gắn bó với đất nước và Diego.

Ở Mexico, người ta vẫn còn do dự về thành công của Frida trên trường quốc tế . Nhiều người chỉ xem cô như vợ của Diego. “Đối với Frida, Diego là nguồn sống của cô. Còn đối với Diego, vẽ mới là cuộc sống của ông” – Adriana Garcia của Bảo tàng Dolores Olmedo tóm tắt. Bảo tàng này mang tên của nguời bảo trợ chính cho Diego, một phụ nữ quan hệ khá rộng. Di sản khổng lồ của bà giờ được bày cho công chúng chiêm nguỡng, gồm phần lớn các bức họa của Diego (gần 150 bức), nhưng cũng có cả những sưu tập các bức vẽ quan trọng nhất của Frida (26 bức) sau khi cô mất. Những bức tranh tường cuối cùng của Diego được để trong một ngôi nhà khác của Dolores ở Acapulco, nơi cũng được chuyển thành bảo tàng, và mới mở cửa cho công chúng từ cuối năm 2014. Ở Mexico, nơi người ta dễ bị lạc, tất cả các con đường đều dẫn tới Diego . Tại Cung điện quốc gia, ông đã thực hiện một tác phẩm khổng lồ trải dài tòan bộ lịch sử Mexico, từ thời tiền sử cho tới cách mạng 1910, dĩ nhiên là không quên cuộc chinh chiến xương máu với Tây Ban Nha và cuộc chiến độc lập kéo từ 1810 đến 1821. Cách đó cũng không xa, tại Viện Mỹ Thuật, mọi người cũng có cơ hội xem thêm các bức tranh tường khác của Diego. Một cách khoa giáo, như thường thấy, họa sĩ tố cáo các tệ nạn của chủ nghĩa tư bản, đối lập với sự bao dung của thế giới xã hội chủ nghĩa, bằng một bức chân dung Lê nin khá ấn tượng. Sau một cuộc tranh cãi, bức tranh cuối cùng đã bị hủy.
Trong khi đó, tại bảo tàng tranh tường Diego Rivera, trưng bày bức tranh Giấc mơ một chiều chủ nhật trong công viên Alameda, một bức tranh sử sống sót sau vụ động đất năm 1985. Ngoài ra còn nhiều nơi khác khá bất ngờ ở Mexico cũng hiện diện những tác phẩm của Diego, như chợ Abelardo Rodriguez, nơi Diego đã vẽ năm 1934 một bộ 10 tranh tường về chủ đề bản sắc Mexico.
Một địa chỉ không thể không nhắc tới khi nói về cặp đôi Frida-Diego chính là ngôi nhà chung của hai nghệ sĩ ở khu San Angel, được xây dựng bởi kiến trúc sư Juan O’Gorman, đệ tử của Le Corbussier, theo yêu cầu của Rivera. Diego và Frida dọn đến ở sau khi từ Mỹ về năm 1933. Ngôi nhà được hợp thành từ 2 khối màu sắc được nối bởi một cái cầu. Một khu màu đỏ rộng rãi sáng sủa làm xưởng vẽ cho ông. Một khu màu xanh dương nhỏ hẹp dành cho Frida. Thiết kế theo châm ngôn của chủ nghĩa chức năng, hơi đối chọi với sự ấm áp của vùng Casa Azul. Frida cũng không ở đó lâu, vì Diego đã dan díu với chính người em gái của cô tại đó. Cô bỏ đi. Rồi họ lại hòa giải, rồi lại chia tay.. Họ ly dị năm 1939 rồi cưới lại vào cuối năm 1940. Sau đó, như Hayden Herrera nhấn mạnh trong cuốn tiểu sử về Frida :”Hai huyền thọai nhập làm một”.
Dự án chung cuối cùng của cặp đôi khổng lồ này là một bảo tàng mà Diego muốn tạo dựng để bày bộ sưu tập nghệ thuật tiền sử của ông gồm gần 60.000 mẫu vật. Được Frida ủng hộ, Diego cho dựng một tòa kiến trúc khổng lồ 3 tầng, thể hiện thế giới của người chết, người sống và thế giới của thần linh. Đầu tiên chìm trong bóng tối, khách tham quan sẽ dần di chuyển tới khu vực có ánh sáng. Được xây bằng đá núi lửa, ngôi đền giống như một lăng mộ linh thiêng, có vẻ như làm tròn mơ ước lớn lao của Diego. Các tác phẩm được bày trong không gian rất huyền bí.
Sau khi cả hai mất, bảo tàng Anahuacalli tận năm 1964 mới được khánh thành. Diego muốn tro cốt của cả hai được để ở đó vĩnh viễn. Nhưng điều này đã không được thực hiện: tro của ông được đưa về Pantheon de Dolores, trong khu của những người nổi tiếng ở nghĩa trang lớn nhất Mexico. Còn tro của Frida thì đựoc chôn ở Casa Azul, ngay dưới chân giường cô, khá xa người đàn ông mà cô đã từng yêu điên dại.

(tổng hợp từ tạp chí Mỹ thuật Pháp) 12/5/2016