Étiquette : Tiếng thét

Edvard Munch (1863-1944) là một trong những họa sĩ nổi tiếng nhất Bắc Âu. Giữa chủ nghĩa biểu tượng đang trào lưu lúc đó và chủ nghĩa biểu hiện sơ khai, tác giả của kiệt tác « Tiếng thét » (Le cri) là một họa sĩ của tâm hồn và cảm xúc. Chủ nghĩa bi quan nơi ông cũng không xa triết học của Arthur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche, cũng như thơ của Mallarmé. Trong các tác phẩm của mình, ông tiếp cận chủ đề về cái chết, sự hoảng sợ, nỗi đau.. một cách trữ tình hơn là hiện thực. Trong không khí của cái bị gọi là « sự suy đồi cuối thế kỷ », Munch đã sáng tác một tác phẩm có tính tiểu sử sâu sắc và là một trong những bức độc đáo nhất của phong trào biểu tượng.
Ông nói: « Nghệ thuật là niềm khát vọng kết tinh của con Người. »

Edvard Munch ra đời tại Oslo. Ông được đặt tên Christiania cho tới năm 1925. Bố ông là một bác sĩ quân y và gia đình nói chung khá giả. Tuy nhiên, từ nhỏ Edward đã phải đối mặt với cái chết của mẹ và một người chị, nên tính cách ông khá yếu đuối và hay lo âu bất an. Ông được một bà dì nuôi dạy, người đã khuyến khích ông phát triển tiềm năng hội họa của mình.

Niềm khát khao trở thành họa sĩ lớn dần, ông bắt đầu theo học vẽ tại Học viện Hoàng gia, sau khi từ chối khoá học kỹ sư . Năm 20 tuổi, ông đi du lịch châu Âu, đến Berlin, Paris.. nhờ có học bổng. Chính tại thủ đô nước Pháp, ông đã biết đến các họa sĩ tiền-ấn-tượng, đặc biệt là các tác phẩm của Paul Gauguin và Vincent Vangogh.

Trở về Na Uy, Munch thường lui tới các chốn phóng túng và giao thiệp với những người theo chủ nghĩa vô chính phủ. Cá tính bất an đẩy ông khám phá các chủ đề hỗn tạp và quái dị. Ông đã chịu các cơn ảo giác, sự ghen tuông quá đà, rồi vẽ một bức tranh có tên « Đứa trẻ bệnh tật » (L’enfant malade – 1885). Ngày thứ hai tại Paris, ông nhận tin cha mất, điều khiến tinh thần ông một lần nữa bị đảo lộn.

Munch là một họa sĩ của cảm xúc nhưng cũng rất ma mị. Các chủ đề của ông thường dò vào ngóc ngách tăm tối nhất trong tâm lý con người, nơi những hoảng sợ, những ám ảnh, những đau đớn .. ẩn trốn. Những chủ đề của ông thuờng đến từ những suy tư tự vấn về sự tồn tại của chính bản thân. Mỗi tác phẩm đều thấm đẫm một tâm lý căng thẳng trong im lặng. Các triển lãm của ông khiến công chúng bối rối.

Càng như vậy thì ông càng nổi tiếng, nhất là ở Đức. Ở Berlin và Paris, Munch cũng phát triển tài hoa trong mảng chạm khắc và in khắc gỗ. Nhưng cái chết tiếp tục không buông tha ông. Năm 1895, ông lại mất một người anh trai  và một người em gái thì phải nhập viện tâm thần. Ông cũng không hạnh phúc trong các mối tình của mình. Ông từng có một mối tình khá say mê với một phụ nữ thuộc tầng lớp quý tộc – Tulla Larsen. Sau khi chia tay, ông rơi vào trầm cảm.

Trong thời kỳ chiến tranh thế giới, Munch sống không xa Oslo. Ông mua một căn nhà ở Skoyen,  từ đó trở thành nơi ở và xưởng vẽ của ông.  Trong không gian của riêng mình, Munch để tâm vẽ rất nhiều tranh phong cảnh.. Sức khoẻ yếu dần, và thị lực của ông bị rối loạn, rồi Đức quốc xã xâm chiến Na Uy và nhiều nguồn tin cho rằng ông bị chúng sát hại. Ông mất năm 1944, sau khi hoàn thành tác phẩm về thành phố Oslo.

Tác phẩm bất hủ : Tiếng thét (1893-1917).

Munch đã thực hiện khoảng 5 phiên bản về chủ đề sự hoảng loạn đó. Lấy cảm hứng từ một lần đang đi dạo, họa sĩ trình làng một nhân vật trông như xác ướp với hai tay bịt tai. Ông ta đang tìm cách thoát khỏi một tiếng kêu không thể chịu đựng nổi nữa ? Ông ta vừa là nhân vật chính vừa là nạn nhân vô danh của một cảnh khủng khiếp. Bầu trời thì đỏ quạch và dông bão, có lẽ cảm hứng từ một hiện tượng khoa học thực tế: tro bụi bay tung lên không trung từ một vụ phun trào núi lửa ở Indonesia, dội tới tận những vùng bắc Âu. Đó là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất trong lịch sử nghệ thuật, được khắp nơi  diễn dịch và bắt chước.

Munch từng tâm sự về cảm xúc sáng tác bức họa nổi tiếng này: « Lúc đó tôi đi dạo với hai người bạn, mặt trời đang lặn, bỗng nhiên bầu trời chuyển sang đỏ quạch như máu, tôi dừng lại, cảm thấy kiệt sức, tôi vịn vào thành cầu .. nó như có máu và những lưỡi lửa phủ lên mặt vịnh đen xẫm của thành phố.. Các bạn tôi vẫn đi, còn tôi dừng lại, run lên vì sợ hãi… Tôi nghe như có một tiếng kêu thất kinh xuyên thấu vũ trụ.. »

Ma cà rồng (Vampire – 1893)

Bức tranh về người đàn bà màu đỏ không loại trừ các yếu tố gợi tình, nhưng người đàn bà hiện ra ở đó trong tư thế của một kẻ cầm chịch nguy hiểm và tàn nhẫn. Làn tóc xõa ra phủ lên người tình và  cô ta bắt đầu nhấm nháp một nụ hôn chết chóc. Trong khi thể hiện người đàn bà đáng gờm với mái tóc xõa, Munch cho thấy đó chỉ là một cảnh riêng tư. Cặp đôi đồng nhất trong một dạng trói buộc nhau, một kiểu trốn tránh báo trước số phận thảm khốc.

Chân dung tự hoạ, giữa đồng hồ và giường (1940 – 1943)

Edvard Munch đã thực hiện khá nhiều bức chân dung tự họa trong suốt chặng đường sự nghiệp của mình. Trong một bức vẽ muộn sau này, hoạ sĩ tự thể hiện mình như một tù nhân của thời gian, bị mắc kẹt giữa các giờ đồng hồ trôi đi một cách vô vọng và chiếc giường (nơi sinh và nơi chết). Già nua và cô đơn, bị đông cứng trong một sự bất động chết chóc. Mặc dù xuởng vẽ khá sáng đèn và đầy tranh (biểu tượng của đời nghệ sĩ), bóng cây thập tự in xậm xuống nền dưới chân họa sĩ, như một tuyên bố về cái chết của riêng ông.

dịch từ tạp chí BeauxArts, số 450.